در این گونه موارد است که پای رمالان و دلالان باز می شود تا با سرکیسه کردن مردم راه برونرفت را در اختیار ایشان بگذراند.راه هایی چون فال قهوه و پیش گویی و ورد و جادو و جفر و اسطرلاب از روش های کسانی است که وامانده و نومید از یافتن راهی معقول و معمول برای رهایی از مشکلات خود هستند. برخی نیز در اوج مشکلات به جهت سستی بنیادهای بیشنی و گرایشی دست به خودکشی می زنند.در حقیقت به جای حل و فصل مشکلات می کوشند تا با پاک کردن صورت مساله یعنی خویشتن خویش، از رنج مشکلات و گرفتاری ها برهند . این اوج نومید و یاس است که خداوند از آن به قنوط تعبیرمی کند و در قرآن می فرماید: اذا مسه الشر فیؤس قنوط( فصلت آیه ۴۹) ؛ هنگامی که به آنان شر و بدی می رسد ( و گرفتار مشکلات و ناملایمات زندگی می گردند پس مایوس و نومید می گردنددر جایی دیگر این افراد و اشخاص را انسان هایی گمراه می شمارد که حق و راه درست را نشناخته و بدان سو نمی روند: ومن یقنط من رحمة ربه الا الضالون( حجر آیه ۵۶) ؛ و جز گمراهان کسی از رحمت پروردگارش مایوس و نومید نمی شودنومیدی و بریدن از حق و رحمت واسع و گسترده او به عنوان گناهی کبیره و بزرگ شمرده شده است که هر مومنی به خدا و رستاخیزمی بایست از آن پرهیز کند،( زمر آیه ۳۹) و از این که دچار گرفتارهایی و مشکلات و بدی ها می شود نمی بایست از خدا و رحمت او نومید شود.( روم آیه ۳۶)

علوم غریبه و راهکارهای پیشنهادی آن

برخی با توجه به تایید علوم و دانش هایی که در اصطلاح از آن به علوم غریبه یاد می کنند می کوشند با استمداد و یاری از آن مشکلات خود را که از طرق عادی و معمولی و اسباب ظاهری و طبیعی قابل حل و فصل نیستند ، حل نمایند.

در برخی از آیات و حتی روایات از توانمندی های برخی از افراد چون هاروت و ماروت ( بقره آیه ۱۰۲) و جنیان که دارای قدرت فوق العاده ای بوده اند(نمل آیه ۳۹ و ۴۰ نیز جن آیات ۶ و۷) سخن رفته است. سحر و جادو در برخی موارد تایید شده و این دانش ها به عنوان علومی یاد شده است که توانمندی های خاصی برای انسان فراهم می آورد .

از این رو هر چند که برخی از رفتارها و استفاده ها و یا سوء استفاده ها مورد نکوهش و سرزنش قرار گرفته است ولی اصل آن مورد تردید نیست. از این رو برخی بر این باورند که می توان با استفاده مشروع از این علوم و دانش ها به مقصد و مقصود رسید و مشکلات را از پیش رو برداشت .

اما ناگفته نماند که این علوم و دانش ها در اختیار هر کسی نیست و افزون بر دور بودن از دسترسی توده مردم ، موجبات سوء استفاده نیز در آن فراوان است. این راه ها نه تنها در اختیار همگان نیست بلکه دغل کاران در این عرصه زیاد هستند .

افزون بر این که این علوم و دانش ها به گونه نیست که عموم مردم بتوانند از آن بهره گیرند. بنابراین بهترین راهکار آن است که انسان با استفاده از کوتاه ترین و مناسب ترین و درست ترین و کم هزینه ترین راه که در اختیار همگان است به مقصد و مقصود دست یابد. این راه همان چیزی است که ما از آن به راهکارهای قرآنی برای برونرفت از مشکلات و معضلات دنیایی و اخروی ، مادی و معنوی یاد می کنیم.

نگره قرآن به علل مشکلات

قرآن برای مشکلات و دشواری ها و بدی هایی که انسان بدان گرفتار می شود عللی را بیان می کند. شناخت این علل می تواند برای درک و فهم بهتر راهکارهایی که قرآن برای برونرفت از مشکلات ارایه می دهد مفید و سازنده باشد؛ زیرا بدون شناخت علت های پیدایی مشکلات نمی توان به راهکارهای برونرفت دست یافت و یا اگر راهکارهایی ارایه می شود بدان اعتماد و عمل کرد.

به عنوان نمونه کسانی که به سوی رمل و جفر و اعداد کشیده می شوند میان مشکلات و راهکارهایی که این دسته افراد و اشخاص ارایه می دهند نوعی رابطه علی و معلولی می یابند و می کوشند تا با برطرف کردن ( دفع و یا رفع) آن بتوانند از مشکلات برهند و به موفقیت دست یابند.

این دسته افراد دست کم به رابطه همبستگی میان مشکلات و مثلا رمل اعتقاد دارند و بر این باورند که رمل می تواند این دسته از مشکلات را بردارد. ایجاد محبت یا دشمنی با ورد و یا دعای خاص به معنای باور به نوعی همبستگی میان دو پدیده است. این باور است که فرد را به سوی دعانویس و یا رمال می کشاند .

بنابراین برای فهم درست راهکارهای قرآنی برای برونرفت از مشکلات و معضلات ، شناخت عللی که قرآن برای مشکلات بیان می کند می تواند مفید باشد. از این رو می بایست پیش از بیان راهکارهای قرآنی برای برونرفت از مشکلات مختلف و متعدد ، به بیان عللی بپردازیم که قرآن آن ها را به عنوان علل مشکلات به صورت صریح وبی پرده و یا در قالب مثال و غیر مستقیم بیان و مطرح کرده است.

یکی از عللی که قرآن برای ایجاد مشکلات بیان می کند طبعیت دنیاست. دنیا به عنوان مکان تضاد به گونه ای است که نمی تواند برای همگان یکسان عمل کند. اگر برای کسی که خشت می زند ، آفتاب مفید و سازنده است برای دیگری که کشت و زرع دارد باران امری مفید شناخته می شود. از این رو برای فردی بارش باران موفقیت آور و سازنده است ولی برای دیگری مشکل آفرین و مضر شناخته می شود.

از علل دیگری که می توان برای برای مشکلات بیان داشت ، آزمونی بودن دنیاست. دنیا برای انسان به عنوان مکان تکلیف و بروز استعدادها و ظرفیت ها عمل می کند. انسان تا دچار مشکلات و معضلات نگردد نمی تواند ، ظرفیت های و توانمندهای سرشته در خود را آشکار و آزاد سازد.

ظرفیت ها و توانمندی هایی که قرآن از آن به اسما و جعل اسما می کند( بقره ۳۲) هر نام و اسمی که در انسان سرشته و نهاده شده است یک توانمندی و قدرتی است که می تواند با آن بر خود و جهان سیطره کند و به عنوان آفریننده و پروردگار عمل نماید. این توان از آن رو در انسان سرشته شده است که انسان خلیفه خدا در زمین و هستی است و زمین و دنیا به عنوان قرارگاه موقت او عمل می کند تا در یک فرآیند به نسبت طولانی خود را آن چنان که هست بشناسد و نشان دهد.

( مستقر و متاع الی حین) از این رو دنیا را آزمایشگاه انسان سازی دانسته اند که در میان تضادها و اختلافات و مشکلات می تواند ظرفیت های خود را آزاد ساخته و به فعلیت رساند. مشکلات و دشواری ها یی که پیش روی بشرقرار می گیرد ، موجب می شود تا انسان برای رهایی از آن به تفکر و ابتکار و ابداع و اختراع دست زند و مشکلات را به خرد و عقل و ایمان خود به موفقیت تبدیل و تغییر نماید.

به همین علت گفته اند که نیاز و احتیاج مادر اختراع و ابتکاراست. نیاز در حقیقت چهره دیگری از مشکلات است که انسان با آن رو به روست. وقتی مشکلی ایجاد می شود نیازی پدید می آید و انسان برای رفع این نیاز و مشکل می کوشد تا راهکاریی را بیابد و این هنگام است که خلاقیت و تخیل دست به دست هم می دهند و راهی برای نیاز و مشکل پیدا می کنند .

از علل دیگری که قرآن آن را به عنوان علل مشکلات بیان می کند ، نوع رفتار انسان با خود و طبیعت است. برخی از گرفتارهایی انسانی برآیند و نتیجه اعمال و رفتاری است که انسان نسبت شخصیت خود و یا نسبت به دیگران ویا جامعه و یا زمین انجام می دهد. قرآن در این باره می فرماید:

ظهر الفساد فی البر و البحر بما کسبت ایدی الناس( روم آیه ۴۱) ؛ فساد و مشکلات درخشکی و دریا به جهت دستاوردهای مردم پدیدار شد. به این معنا که برخی از دستاوردهای بشر و مردم چیزی جز فساد در محیط زیست نیست. این گونه دستاوردهای زیانبار انسانی است که محیط زیست را به فساد و تباهی می کشاند و در نتیجه آن برای آدمی مشکلاتی پدیدار می گردد.

در آیه دیگری نیز مشکلات فردی را که ازآن به سئیات و بدی ها تعبیر می کنیم ، به اعمال انسانی و دستاوردی از آن به شمار آورده می فرماید: و ان تصبهم سیئه بما تقدمت ایدیهم اذا هم یقنطون(روم آیه ۳۶) و هرگاه بدی به جهت آن چه دست هایشان پیش فرستاده بدان ها می رسد در این هنگام نومید و مایوس می شوند.

این گونه مشکلات و بدی هایی که به انسان به جهت اعمال و رفتارنادرست فردی و یا جمعی به خود و یا جامعه و حتی محیط زیست می رسد ، بدی هایی هستند که می بایست انسان خود را سرزنش کند ولی با این همه نومید نگردد؛ زیرا خداوند حتی برای این گونه مشکلات که بازتاب عمل خودمان می باشد ، راهکارهای برونرفتی را ارایه داده است.

راهکارهای برونرفت از مشکلات از نگره قرآنی

قرآن برای برونرفت از همه مشکلات حتی آن هایی که بیرون از اراده و اختیار ماست و در حقیقت می توان آن را مشکلات طبیعی دنیا دانست راهکارهایی را ارایه داده است. این راهکارها ، افزون بر راهکارهایی است که قرآن به عنوان راهکارهای عادی و معمولی و از طریق بهره گیری از ابزار و اسباب دنیوی ارایه می دهد. به این معنا که انسان برای رهایی از مشکلات می تواند از سازوکارهایی استفاده کند که وی را از مشکلات رهایی می بخشد.

این راه ها را می توان در حوزه های مختلف و با بهره گیری از پیامبرباطنی یعنی خرد وعقل و دیگر اسباب به دست آورد. چنان که گفته شده است که برای هر دردی مادی درمانی است. استفاده از دارو و پزشک و مانند آن در درمان بیماری ها از راه هایی است که خرد بشری به آن می رسد. در برخی از روایات معتبر اسلامی آمده است که :

ان الله یابی ان تجری الامور الا باسبابها؛ این که خداوند پرهیز دارد که امور دنیا به جز از راه سبب ها جریان پیدا کند. به این معنا که برای هر مساله ای راه و سببی ماده و تکوینی و طبیعی قرار داده است. اما سخن این است که وقتی انسان در از این اسباب به هر دلیلی بهره نتواند بگیرد و یا به سختی و دشواری از آن ها استفاده کند و یا در مقام نومیدی از اسباب قرار گیرد چه راه کاریی را قرآن برای این مرحله و مرتبه قرار داده است؟

آیا اصولا سازوکاری برای این مرتبه و مرحله است؟ اگر راهکاری وجود دارد آن چیست؟ آیا رمل و جفر و پناه بردن به سحر و جادو و دیگری شیوه و علوم که در اصطلاح به آن علوم غریبه گفته اند امری درست است. اگر این راه کار نادرست و یا برای عموم قابل دسترسی نباشد آیا اسلام و قرآن راهکاری عام و کلی و برای همگان قرار داده است ؟

آن راهکار پیشنهادی و سازوکاری قرآنی برای برونرفت از چنین مشکلاتی و همه مشکلات چیست؟ در این نوشتار کوشش می شود تا روش و یا روش های برونرفتی که قرآن بدان اشاره کرده را و بسیار بر آن تاکید داشته و در آیات بسیاری بدان پرداخته و به عنوان اصل کلی به انسان تعلیم داده است، شناسایی و بیان شود.

۱٫ استغفار : یکی از مهم ترین راهکارهای قرآنی برای برونرفت از مشکلات استغفار است. استغفار به معنای درخواست پوشش و گذشت و آمرزش است . ( مفردات راغب ) به این معنا که انسان از خدا می خواهد که وی را ببخشد و درحق وی گذشت نماید و او را به رحمت خود پوشش دهد. این واژه در اصطلاح قرآنی به معنای درخواست زبانی یا عملی آمرزش و پوشش گناه از خداوند به هدف مصونیت از آثار بدگناه و عذاب است. ( کشف الاسرار ج ۲ ص ۴۶ و نیز التحریر و التنویر ج ۴ ص ۹۲) .

استغفار با توبه این تفاوت را دارد که استغفار آمرزش خواهی از گناهان برای پیراستن روح است و توبه اقدام برای آراستن روح به صفات پسندیده ای چون توحید می باشد.( المیزان ج ۱۰ ص ۱۴۰ ) و یا استغفار درخواست آمرزش از گناهان پیشین و توبه پشیمانی و بازگشت به خدا درباره گناهانی است که امکان دارد در مقام عمل انجام دهد.( تفسیر کبیر فخر رازی ج ۱۷ ص ۱۸۱)

ایات بسیاری درقرآن به مساله استغفار پرداخته است وارزش و جایگاه و اهمیت آن را نشان داده است. ( ۶۸ بار) در آیاتی از قرآن به پیامبر با آن که اهل عصمت و طهارت است می فرماید که به سوی خداوندت استغفار کن. (آل عمران، آیه ۱۷؛ ذاریات، آیه ۱۸ )

در آیاتی نیز به مومنان دستور می دهد که استغفار کنند (آل عمران ، آیه ۱۳۵؛ نساء، آیه ۱۶۴) و یا این که اهل استغفار در سحرگاهان باشند. () پس از بیان اهمیت و ارزش استغفار به بیان این راهکاربرای برونرفت از مشکلات و معضلات فردی و جمعی اشاره کرده و می فرماید: دو عامل اصلی و کلی است که حتی عذاب هایی طبیعی و غیر طبیعی چون سیل و زلزله و جنگ و عذاب استیصالی و از میان برکن را از انسان دور می سازد.

یکی وجود پیامبر (ص) است و دیگری استغفار می باشد.(انفال آیه ۳۳) حضرت امیرمومنان (ع) می فرماید: در روی زمین دو وسیله و ابزارامنیت از عذاب الهی وجود داشت: یکی از آن دو وجود پیامبر(ص) بود که با رحلت آن حضرت برداشته شد و انسان ها از آن محروم شدند ولی دیگری که استغفار است همواره برای همگان تا قیامت وجود دارد . پس بدان تمسک جویید و چنگ زنید و آن گاه آیه ۳۳ سوره انفال را خواند.( نهج البلاغه حکمت ۸۸)

استغفار تا آن اندازه مهم و ارزشمند نشان داده شده است که حتی عذاب یعنی کیفر اعمالی که در دنیا انسان به جهت تکوین و یا تشریعی بدان مبتلا و گرفتار می گردد ، از وی و یا جامعه بر داشته می شود. انسان با استغفار می تواند از این دسته عذاب های دنیوی و اخروی که به جهت بازتاب و واکنش طبیعی اعمال گریبان گیر او می شود رهایی یابد.

از مهم ترین آثار استغفار که در آیات قرآن بدان اشاره شده می توان به پیشگیری از عذاب الهی ( انفال آیه ۳۳) ، آمرزش گناهان( نوح آیه ۱۰) افزایش روزی ( نوح آیه ۱۱) ، ازدیاد فرزندان( نوح آیه ۱۲) رفاه و عمر طولانی ( هود آیه ۳) نام برد. قر

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: